Het mysterie van de farao’s

Deel dit artikel:

Vroeger als kind wilde ik altijd al naar Egypte. Ik weet niet precies waarom, maar dat mysterieuze land met die piramides en die mummies sprak erg tot mijn verbeelding. Nu moet ik ook wel zeggen dat ik als kind een opvallende interesse had voor geschiedenis. Als een soort archeoloog deed ik als kind in mijn omgeving allerlei vermeende opgravingen, van versteende schedels tot stenen bijlen, althans in mijn fantasie. Als ‘amateurarcheoloog’ kon ik dan ook mijn geluk niet op toen we in het vliegtuig richting Egypte zaten.

Ik vergeet nooit de eerste keer dat we naar Egypte reisden. We kwamen met het vliegtuig aan op de luchthaven van Luxor. De luchthaven was destijds niet meer dan een grote hal. Voordat we de hal binnenkwamen, werd er snel een tafel met een Egyptisch vlaggetje erop neergezet. Dit was de douane, welkom in Egypte.

Het oude Egypte blijft tot de verbeelding spreken. De cultuur van de oude Egyptenaren is en blijft fascinerend. Die fascinatie is alleen maar groter geworden, nadat ik de opgravingen uit het oude Egypte heb bezocht. We kunnen het ons bijna niet voorstellen, maar de cultuur van de oude Egyptenaren heeft bijna 2000 jaar standgehouden. In de tijd van Ramses II en Toetanchamon waren de piramides op het plateau van Gizeh, gebouwd door o.a. Cheops en zijn zoon Chefren al oud en antiek.

Inmiddels zijn we meerdere keren in Egypte geweest, ondanks dat het land met name een grote zandbak is en een bevolking heeft die bij elke stap die je zet, je probeert richting één of ander winkeltje te dirigeren, heeft het land veel te bieden. Op de eerste plaats de vele opgravingen uit het oude Egypte, de tijd van de farao’s. En op de tweede plaats een prachtige zee met een zeer diverse onderwaterwereld waar je tijdens het duiken of het snorkelen een kijkje mag nemen. En och ja, wat betreft de bevolking, ik generaliseer niet graag en probeer altijd te achterhalen waarom mensen zich op een bepaalde manier gedragen (dat blijft als psycholoog toch mijn vak). Ik kan wel begrijpen dat de gemiddelde Egyptenaar de westerse toerist als een soort blank melkkoetje ziet, waar hij koste wat kost wat souvenirtjes aan wil slijten, want zo breed hebben de meeste Egyptenaren het immers niet. Maar niet elke toerist kan dat waarderen. Ik heb al menige toerist tot wanhoop gedreven, met het stoom uit de oren, voor de tiende keer horen zeggen dat hij toch echt geen papyrusrolletje, Ramsesbeeldje of wat dan ook wilde kopen.

 

Voordat ik naar Egypte ging, dacht ik dat heel Egypte volgebouwd was met piramides, maar dat is niet zo. De koningsgraven uit de latere dynastieën liggen op de Westbank van de Nijl nabij Luxor. Wat nu de stad Luxor is, was vroeger de stad Thebe, de hoofdstad van het oude Egypte. Als de koning overleden was, stak hij de Nijl over naar het land van de doden. Ergens tussen de rotsen, bij een rots in de vorm van een piramide ligt de Valley of the Kings, waar de koningsgraven zijn gebouwd. Zodra de farao werd gekroond, werd er ook een start gemaakt met het bouwen van zijn graftombe. Voor ons een onprettig idee. Echter voor de Egyptenaren was het leven na  de dood misschien wel belangrijker dan het leven op aarde. En zeker voor de koning, die in de onderwereld goed terecht diende te komen, was het belangrijk dat alles tot in de puntjes was verzorgd. We bezoeken een aantal koningsgraven. Via een lange trap lopen we het graf in. De muren zijn rijkelijk versierd met basreliëfs en teksten. Wonderbaarlijk genoeg zit er na meer dan 3000 jaar nog steeds verf op de muren. Aan het eind van de gang is de tombe, vaak nog met een sarcofaag. De mummie van de farao is meestal weg, die ligt vaak in het Egyptisch Nationaal Museum in Caïro. De tombes zijn warm, benauwd en geven een beklemmend gevoel. De mythes over de vloek van de farao helpen op dat moment niet mee. Wat zou er nog rondwaren in de graftombes?

Toetanchamon is misschien wel de bekendste farao. Dit komt omdat in de jaren 20 van de vorige eeuw Carter de tombe van Toetanchamon heeft ontdekt. Deze tombe was één van de weinige tombes die nog intact en niet geplunderd was. In de oud-Egyptische tijd was Toetanchamon niet zo’n bekende farao, als kindkoning overleed hij op de leeftijd van 19 jaar. De doodsoorzaak is tot op heden een mysterie. Zijn vader Akhenaton was veel bekender. Hij zwoor destijds de gevestigde godsdienst af en maakte van de aanbidding van de zon, de ‘Aton’ de staatgodsdienst. Hij verplaatste de hoofdstad van Thebe naar Armada. De vrouw van Akhenaton was de bekende Nefertitie. Na de dood van Akhenaton werd Toetanchamon farao, hij draaide alles weer terug, Armada werd verlaten en de hoofdstad werd weer Thebe en de gevestigde godsdienst werd weer staatsgodsdienst.

Een veel bekendere farao in de tijd van het Oude Egypte is Ramses II. Hij was een machtige heerser, die heel lang aan de scepter over Egypte heeft gezwaaid. Hij won vele veldslagen en bouwde vele tempels, zoals Abu Simbel.  En hij  drukte op bestaande tempels, zoals de tempel van Karnak en de tempel van Luxor, zijn stempel. De koningin van Ramses was Nefertari. Daarnaast had Ramses nog vele vrouwen en concubines en heel veel kinderen. Misschien is Ramses II wel de machtigste farao ooit geweest. Men denkt ook dat Ramses II in de tijd van de Bijbelse Exodus aan de macht was.

De oude Egyptenaren kenden een uitgebreide godenwereld. De oppergod was Amun-Ra, soms ook wel Ra of Re genoemd. Dan was er Osiris de god van de onderwereld en zijn vrouw Isis. Osiris werd door zijn broer Seth in stukken gehakt en zijn lichaam werd in alle windrichtingen verspreid. Isis zocht de stukken weer bij elkaar, ze kon alleen de penis niet meer vinden, die werd gereconstrueerd en Isis raakte zwanger. Ze kregen een zoon, Horus, de god van de lucht, Horus heeft of een valkenhoofd of wordt als valk afgebeeld. Het gezin van Isis, Osiris en Horus doet ons denken aan Jozef, Maria en Jezus uit het Christendom, maar ook aan Shiva, Parvati en Ganesha uit het Hindoeïsme. De Egyptenaren kenden velen goden, velen hadden een dierenhoofd, zoals bijv. Horus, maar ook Anubis, de god van de mummificatie, met zijn jakhalzenhoofd, Hathor afgebeeld als koe of Amun-Ra afgebeeld als ram.

Het bezoeken van de tempels van de oude Egyptenaren maakt een diepe indruk. De spirituele sfeer uit het verleden is nog steeds voelbaar. De tempels maken dat je stilvalt. Wat de mensen destijds hebben weten neer te zetten uit respect van hun goden en hun farao is echt indrukwekkend.

 

Deel dit artikel: